เหรียญที่ระลึก เฉลิมพระนคร ร้อยห้าสิบปี เนื้อเงิน พ.ศ.2475

   เมื่อ พ.ศ. 2469 พระบาทสมเด็จพระปกเกล้าเจ้าอยู่หัวได้ทรงพระราชดำริว่า พระราชพิธีฉลองพระนครหรือสมโภชพระนครนี้เคยกระทำกันมาแล้ว 2 ครั้ง คือ สมโภชเมื่อแรกสร้างพระนครเสร็จในรัชกาลพระบาทสมเด็จพระพุทธยอดฟ้าจุฬาโลกครั้งหนึ่ง สมโภชพระนครครบรอบ 100 ปี พ.ศ. 2425 ในรัชกาลพระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัวอีกครั้งหนึ่ง ครั้นถึงรัชกาลของพระองค์จึงได้ทรงพระกรุณาโปรดเกล้าฯ ให้จัดพระราชพิธีฉลองพระนครขึ้นใน พ.ศ. 2475 ซึ่งเป็นวาระที่กรุงเทพมหานครมีอายุครบ 150 ปี ซึ่งถือเป็นประเพณีที่ได้ปฏิบัติกันสืบมา ทรงพระราชดำริเห็นว่าควรสร้างสิ่งหนึ่งสิ่งใดขึ้นเป็นอนุสรณ์ในงานนี้ และเห็นว่าไม่มีสิ่งใดดีกว่าการสร้างพระบรมราชานุสาวรีย์เป็นที่ระลึกถึงพระบาทสมเด็จพระพุทธยอดฟ้าจุฬาโลก ผู้ทรงสร้างกรุงเทพมหานคร ประดิษฐานพระบรมราชวงศ์จักรี ทั้งได้พระราชทานความร่มเย็นเป็นสุขแก่ไพร่ฟ้าโดยทั่วหน้ากัน ถ้ารัฐบาลและประชาชนพร้อมใจกันสร้างอุทิศถวายสนองพระเดชพระคุณดังกล่าวก็จะเป็นสิริมงคลแก่ชนทั้งปวง ในงานเฉลิมฉลองพระนครครบร้อยห้าสิบปีในครั้งนั้น มีการประกาศบอกบุญเรี่ยไรสร้างปฐมบรมราชานุสรณ์ (ซึ่งเป็นพระราชดำริของพระองค์ตั้งแต่ พ.ศ. 2470 อันเป็นปีที่ 2 ของการเสวยราชสมบัติ )
   อนึ่ง ในการบอกบุญเรี่ยไรการสร้างปฐมบรมราชานุสรณ์นั้น มีพระราชดำริที่จะจัดทำสิ่งตอบแทนน้ำใจผู้บริจาค จึงโปรดเกล้าฯ ให้สมเด็จ ฯ เจ้าฟ้ากรมพระยานริศรานุวัดติวงศ์ทรงออกแบบสร้างเหรียญที่ระลึกในพิธีฉลองพระนคร (Commemoration medal) สำหรับพระราชทานแก่ข้าราชการเพื่อประดับอย่างเครื่องราชอิสริยาภรณ์ [1]

เหรียญกะไหล่เงิน

1. หม่อมราชตระกูลและหม่อมราชวงศ์เฉพาะที่ทรงพระกรุณาโปรดเกล้าฯ พระราชทานเบี้ยหวัด

2. ข้าราชการฝ่ายหน้า ตั้งแต่ชั้นยศอำมาตย์เอกลงไปจนถึงราชบุรุษ และขุนหมื่น

ประทวนกับข้าหลวงน้อยชั้นเจ้ากรมปลัด กรมสมุหบัญชี เฉพาะที่มีบรรดาศักดิ์

3. ข้าราชการฝ่ายในชั้นต่ำกว่าที่ได้รับพระราชทานตราทุติยจุลจอมเกล้าลงไปจนถึงชั้นพนักงานที่ได้รับพระราชทานเบี้ยหวัด และสตรีบรรดาศักดิ์เพียงชั้นที่ได้รับพระราชทานเหรียญ รัตนาภรณ์

4. นักเรียนนายร้อยทหารบก นักเรียนนายเรือ และนายช่างกล

สำหรับชาวต่างประเทศซึ่งเป็นข้าราชการที่ได้รับพระราชทาน ให้เจ้ากระทรวงเทียบกับตำแหน่งข้าราชการไทย ข้าราชการนอกตำแหน่งที่ได้รับพระราชทานบำนาญอนุโลมอย่างผู้ที่อยู่ในตำแหน่ง